Калі знаходзіш справу па душы, жыць заўсёды цікавей. Жанчына з Лідскага раёна вышывае на працягу амаль усяго жыцця

05 Августа 2021 1683

Менталітэт народа знаходзіць адлюстраванне ў культуры і традыцыях. Мы не выключэнне. Асаблівасці жыхароў лідскага краю, адданасць гісторыі і запаветам мінулага, блізкасць да прыроды з'яўляюцца важнымі аспектамі паўсядзённага жыцця.

Убачыць іх можна ва ўсім, пачынаючы з музыкі, кухні, адзення і заканчваючы прыкметамі, павер'ямі і святамі. Захаванне традыцый продкаў з'яўляецца неабходнай умовай духоўнага развіцця. Такім чынам ствараецца нябачная, але вельмі моцная сувязь пакаленняў. І пра ўсё гэта мы збіраемся расказаць чытачам у сумесным праекце “Лідскай газеты” і аддзела рамёстваў і традыцыйнай культуры, які называецца «Тут Радзімы маёй пачатак».

Апынуўшыся ў доме жыхаркі хутара Збляны Рэгіны Лаўнік, цяжка схаваць здзіўленне і захапленне. Сцены, мэбля, пасцельныя прыналежнасці і нават адзенне захоўваюць адбітак творчай рукі жанчыны. Рэгіна Сцяпанаўна вышывае на працягу амаль усяго жыцця. Хоць валодаць іголкай і ніткамі ніхто яе не вучыў – сама асвоіла.

– Калі іншых дзяўчынак вучылі мамы, то мая мама ніколі не вышывала, – апавядае гераіня артыкула. – Памятаю, убачыла ў кагосьці вышыўку – і загарэлася жаданнем навучыцца. Адразу спакой страціла. Хто тады даў мне першыя ўрокі вышывання, ужо не памятаю (усё-такі восемдзесят гадоў стукнула). А вось бацька быў здатным краўцом. Памятаю, як вельмі хацела паехаць вучыцца ў горад, але ён не дазволіў. Сказаў, як адрэзаў: «Я кравец, і ты шыць будзеш для людзей!» Вось так я засталася ў роднай вёсцы Збляны. Тут выйшла замуж за мясцовага хлопца. Але, колькі сябе памятаю, як толькі была вольная хвілінка – брала ў рукі пяльцы.

Рэгіна Лаўнік у акрузе славілася як вышывальшчыца не толькі таленавітая, але і вынаходлівая. Гэта цяпер да нашых з вамі паслуг – сотні і тысячы найпрыгажэйшых, прадуманых да дробязей схем, а ад каляровай гамы мулінэ дух захапляе. А калі вясковая майстрыха стварала большасць сваіх шэдэўраў, нічога такога не было. Вышывала яна самыя розныя рэчы. І толькі аднойчы быў перыяд, калі захапленне легла на паліцу шафы. Ужо будучы замужам, яна шмат працавала ў калгасе, вяла хатнюю гаспадарку. А потым, у росквіце сіл, пайшоў з жыцця муж, і прыйшлося адной падымаць на ногі дзяцей.

– Не ведаю, як усё вытрымала, але адукацыю дзецям дала. Скончыўшы вышэйшыя навучальныя ўстановы, усе ўладкаваліся ў жыцці, выпырхнулі з бацькоўскага гнязда. А я была не супраць: чалавек сам каваль свайго шчасця. І зараз я ў прамым сэнсе багатая бабуля, таму што маю шмат унукаў і праўнукаў. Родныя наведваюць мяне, не забываюць. Але ў асноўным жыву адна. Маю агарод і курачак, займаюся рукадзеллем. Вось на ложку пяльцы ляжаць, побач пачатая работа – сурвэтка з кветкамі. Дачка дапамагла зрабіць малюнак, а я ўжо «размалёўваю» ніткамі. Вышываю павольна, з расстаноўкай. З сотняў клетачак не адразу атрымліваюцца вобразы. Але мне вельмі прыемна назіраць, як пустое палатно запаўняецца фарбамі і ажывае.

Колькасці работ, вышытых рукамі Рэгіны Сцяпанаўны, пазайздросціў бы любы музей. Карціны, яркія навалачкі для падушак, сурвэткі, упрыгожаныя рукатворнымі ўзорамі, – галоўнае багацце жанчыны. Усе работы светлыя і добрыя. Пры гэтым у інтэр’еры пакояў знаходзіцца толькі частка з іх – астатнія захоўваюцца на паліцы шафы і ў куфры.

Дарэчы, менавіта ў куфры знайшлося самае, на мой погляд, каштоўнае – вясельныя ручнікі. Эксклюзіў, зроблены рукамі сельскай працаўніцы, у наш час сустракаецца нячаста. Але менавіта гэтыя рэчы калісьці займалі галоўнае месца ў хаце, без іх не праходзілі ніводнае свята, ніводная сямейная ўрачыстасць.

– Усе ручнікі вышытыя маімі рукамі. Некаторыя (напрыклад, божнікі) сталі ўпрыгажэннем абразоў. Яшчэ ёсць ручнік для вяселля, як сімвал шляху, жыццёвай дарогі. Калісьці матуля казала, што само палатно – сімвал жыцця, а тонкія ніткі на ім – Боская дапамога, абярэг. Мабыць, таму з асаблівым настроем садзілася за вышыванкі, падбірала яркую нітку, ўяўляла, як і куды накіраваць кожны шывок. Вышывала ў асноўным той ўзор, які сама малявала. Але многія жанчыны са Зблян не маглі прыдумаць тэму вышыўкі – і тады бралі ўпадабаны ўзор і па ім вышывалі. А потым вязалі кручком махры. Ад гэтага ручнік здаваўся яшчэ больш прыбраным. У мяне захоўваецца шмат такіх ручнікоў. Але традыцыя выкарыстоўваць іх сышла, а калі і ёсць, то вельмі мала людзей, якія самі вышываюць з душой. У цяперашні час вельмі шмат фабрык, дзе вырабляюць ільняныя ручнікі і вышыўку на іх наносяць спецыяльныя машыны. Гэта, вядома, вельмі прыгожа, але без душы.

Захоўваюцца ў доме Рэгіны Лаўнік і іншыя даўнія рэчы. Ім гадоў, мабыць, шэсцьдзясят, а то і больш. У невялікім клуначку акуратна складзеныя не толькі рознакаляровыя маткі з ніткамі, але і паясы, якімі ў вёсцы ўпрыгожвалі вопратку і абразы.

– Бачыце, які ён доўгі, – некалькі разоў аперазаўшы адным з паясоў сябе, адзначыла рукадзельніца. – Гэтую рэч ткала для мяне мая будучая свякроў, а я ўжо дапоўніла яго бубонамі.

– А вытканы ўзор таксама штосьці сімвалізуе? – пытаюся ў жанчыны.

– Раней лічылася, што ён прынясе шчасце ў сям'ю. Толькі, на жаль, не было такіх складаных узораў, якія можна ўбачыць сёння. Нашы майстры выводзілі на паясах тое, што бачылі вакол сябе. Гэта і кветкі (я іх так люблю!), і зорачкі, і каласы, якія жалі ў полі. Людзі на вёсцы шмат працавалі, і фантазіраваць было некалі. Ткалі паясы перад святам, як тыя ручнікі, дарылі адзін другому. З цягам часу традыцыя сышла на нішто. Можа, хто зараз і памятае гэтую тэхніку, але не чула, каб у нашых месцах ткалі.

Немагчыма адвесці позірк ад немудрагелістых узораў на сукенцы, спадніцы, кафтане і фартуху Рэгіны Сцяпанаўны. На тканіне адзення знайшлося месца блакітным васількам і званочкам, чырвоным ружам і белым рамонкам. Было прыемна, што працаўніца падрыхтавалася да майго прыезду. Магчыма, яна выглядала нямодна, калі судзіць па сучасных мерках, але надзвычай самабытна.

– Вельмі падабаецца мне гэты ўбор, – адзначыла Рэгіна Сцяпанаўна. – Мабыць, таму, што люблю вышываць кветкі. Тут, на блузцы, ёсць мае любімыя васількі. А ў цэлым кветкі ўсюды. У такім касцюме я была першай модніцай у вёсцы.

Пасля майго ад'езду бабуля-майстрыха паабяцала зноў сесці за любімы занятак. Так час ляціць непрыкметна (гэта вясковая жыхарка заўважыла даўно). У вышыўцы яна знайшла сваю крыніцу натхнення, сваю аддушыну. А калі знаходзіш справу па душы, жыць заўсёды цікавей.