Жамчужная спадчына лідскага краю чакае вас!

Лідскі край – наша малая радзіма. А што мы ведаем пра яе? Якая прырода навокал нас? Якую спадчыну пакінулі нам продкі? Чым мы павінны ганарыцца і што абавязаны захаваць для будучых пакаленняў? На ўсе гэтыя пытанні вырашылі знайсці адказы навучэнцы 6-7 класаў СШ № 11 г. Ліды, якія накіраваліся ў падарожжа па родным краі.

За дзень юныя краязнаўцы наведалі дзесяць населеных пунктаў, гісторыя якіх налічвае не адну сотню гадоў. У маршрут паездкі ўвайшлі такія населеныя пункты, як Дакудава, Мінойты, Ганчары, Беліца, Збляны, Голдава, Леснікі, Бабры, Тарнова, Белагруда. Калі правесці лінію на карце, то можна заўважыць, што атрымліваецца пярсцёнак. І сапраўды, «залатое кальцо» лідскага краю, таму што ў кожным населеным пункце ёсць помнікі гістарычна-культурнай і прыроднай спадчыны.

Першым населеным пунктам маршрута стала вёска Дакудава. Пазнаёміцца ​​з гісторыяй вёскі школьнікам дапамаглі мясцовыя жыхары, якія сустракалі рабят. Святлана Аляксееўна Агарка, у мінулым настаўнік гісторыі, паказала і расказала аб непрыкметным на першы погляд аб'екце, які знаходзіцца пры ўездзе ў вёску з трасы Мінск – Гродна. Але сапраўдныя знаўцы гістарычнай спадчыны разумеюць, наколькі значным для нас, лідчан, з'яўляецца гэтае месца, паколькі яно ўключана ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА і з'яўляецца адным з пунктаў геадэзічнай Дугі Струвэ. Каля царквы Нараджэння Прасвятой Багародзіцы школьнікаў сустрэла Ірына Уладзіміраўна Маркевіч, прыхаджанка храма, а ў мінулым таксама настаўнік Дакудаўскай школы. Яна пазнаёміла з гісторыяй праваслаўнага храма і шануемымі абразамі, якія аберагаюць вёску і яе жыхароў. Таксама навучэнцы пачулі пра дзейнасць партызанскага атрада "Іскра", калі наведвалі месца пахавання ўдзельнікаў Вялікай Айчыннай вайны. Асаблівым гонарам мясцовых жыхароў з'яўляецца рэспубліканскі біялагічны заказнік "Дакудаўскі". Кожны лідчанін ведае, што ў балотах заказніка растуць журавіны. Адправіцца па іх у школьнікаў часу не было, але палюбавацца прыродай змог кожны, пакуль аўтобус накіроўваўся да другога населенага пункта – вёскі Мінойты.

У 90-я гады ХХ стагоддзя стараннямі святара, айца Іаана Мяндзіла, у Мінойтах быў пабудаваны храм, асвечаны ў гонар Святога Прападобнага Елісея Лаўрышаўскага. Аб гісторыі царквы і аб жыцці святара хлопцы пачулі менавіта ля сцен храма, дзе і пахаваны айцец Іаан.

Не змаглі не заехаць школьнікі і ў аграгарадок Ганчары. Сёння ў гэтым населеным пункце знаходзіцца самы старажытны праваслаўны храм Лідскага раёна – Свята-Пакроўская царква.

Пры ўваходзе ў царкву размешчана мемарыяльная дошка ў памяць аб Мікалаі Усціновічы. Святар служыў у храме ў гады Вялікай Айчыннай вайны, не аднойчы ён дапамагаў партызанам. Але пасля вайны яго арыштавалі за “антысавецкую” дзейнасць. Ля ўвахода на тэрыторыю храма устаноўлены паклонны крыж у памяць аб протаіерэі Іаане Мяндзіле, які служыў у гэтым храме больш за 30 гадоў.

Чацвёртым населеным пунктам стаў аграгарадок Беліца. Пра яго гісторыю юныя краязнаўцы пачулі падчас экскурсіі ў гістарычна-этнаграфічным музеі «Спадчына» Беліцкай школы. Таксама школьнікі ўбачылі такія гістарычна-культурныя аб'екты, як праваслаўная царква Узвіжання Святога Крыжа, каталіцкая капліца з пахаваннямі ХIХ стагоддзя, каменны касцёл Святога мучаніка Юрыя, брацкая магіла 20 чырвонаармейцаў і партызан, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны, памятны знак (ля дарогі Ліда – Слонім) расстраляным беліцкім яўрэям.

 Пятым населеным пунктам маршруту стала вёска Збляны. Галоўны помнік архітэктуры і духоўнасці вёскі – гэта Свята-Пакроўская царква. Падчас наведвання храма навучэнцы не толькі пазнаёміліся са Свята-Пакроўскай царквой, але і паўдзельнічалі ў духоўнай гутарцы з настаяцелем храма айцом Георгіем. Голдава, наступны населены пункт, заўсёды было цэнтрам духоўнасці нашага раёна. Яшчэ ў ХVII стагоддзі тут праводзіліся кірмашы. У той час на сродкі мясцовага памешчыка была пабудавана царква. Сучасная царква была ўзведзена ў 1793-1795 гг. на сродкі Фелікса Важынскага і асвечана ў гонар Нараджэння Прасвятой Багародзіцы. Да 1834 года царква была ўніяцкай.

Яшчэ вядома, што на тым месцы, дзе цяпер знаходзіцца царква, раней быў мужчынскі манастыр. Сучасны храм пабудаваны з дрэва і з'яўляецца помнікам народнага драўлянага дойлідства, які ахоўваецца дзяржавай, як і ўсе храмы, якія мы наведалі ў гэты дзень.

Сёння тут працягваюць весці летапіс жыцця прыхода і беражліва захоўваюць абраз Голдаўскай Божай Маці. У цэнтры вёскі мы наведалі помнік аднавяскоўцам, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны.

Вёска Леснікі – восьмы населены пункт маршруту. Многія лідчане ведаюць, што гэтая вёска з'яўляецца сястрой беларускай вёскі Хатынь. Пачуць гісторыю тых трагічных падзей школьнікі змаглі з вуснаў навучэнкі 6 "Б" класа СШ № 11 Дар'і Белаус, якая ў мінулым годзе працавала над даследаваннем "Вёска Леснікі Лідскага раёна – старэйшая сястра Хатыні" ў рамках рэспубліканскага конкурсу "Дарогамі памяці".

Далей у нашым маршруце была вёска Бабры. Пазнаёміцца ​​з невялікім населеным пунктам, дзе сёння пражывае 11 чалавек, хацеў кожны ўдзельнік нашай паездкі. Чаму? Тлумачэнне вельмі простае. Па-першае, сёння ў вёсцы захавалася і дзейнічае праваслаўная царква, пабудаваная яшчэ ў 1810 годзе. За час свайго існавання сцены царквы ўбачылі шмат перамен і вакол сябе, і ўнутры. Як змог захавацца драўляны храм, для ўсіх застаецца загадкай. А вось мясцовыя жыхары распавялі, што хвоя на будаўніцтва царквы выбіралася вельмі патрабавальна: дрэвы прывозілі з другога берага Нёмана, бо лічылі, што там лес мацней. Секлі дрэвы зімой, прычым толькі тыя, з якіх не збіралі смалы. Захаваць будынак храма да нашых дзён дапамагала вера, з якой продкі будавалі яго. Па-другое, побач расце двухсотгадовы дуб-волат, аднагодак храма. Убачыць такога волата ў нашых краях – вялікая рэдкасць. Па-трэцяе, на царкоўнай тэрыторыі ўжо шмат гадоў захоўваецца камень-следавік. Як сцвярджае мясцовая легенда, след належыць Божай Маці.

Далей дарога прывяла нас у аграгарадок Тарнова, візітнай карткай якога з'яўляецца дом-сядзіба графа Маўраса, пабудаваны ў 80-я гады XIX стагоддзя. Сёння гэта жылы дом, дзе жывуць людзі. З гісторыяй вёскі нас пазнаёміў ў гістарычна-краязнаўчым музеі «Спадчына» Тарноўскай школы настаўнік гісторыі Аляксандр Іосіфавіч Раўко. У вёсцы ўстаноўлены два помнікі аднавяскоўцам, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Пры пад'ездзе да ракі Дзітвы нашу ўвагу прыцягнуў яшчэ адзін помнік, устаноўлены, як аказалася, на месцы гібелі чалавека, чыё імя носіць адна з вуліц нашага горада, – камандзіра 86-га кавалерыйскага палка А. Ф. Труханава. Дзясятым населеным пунктам падарожжа па нашай малой радзіме стала вёска Белагруда. Што здзівіла рабят на гэты раз, дык гэта знак "Селішча перыяду сярэднявечча". Амаль усе вандроўцы апынуліся на такім месцы ўпершыню. Але вядомы гэты населены пункт сваім архітэктурным помнікам – касцёлам Святога Міхаіла, пабудаваным ў 1908 годзе на месцы драўлянага храма 1609 года ў рамана-гатычным стылі. Не заўважыць яго вежы на ўзвышшы ля ракі Дзітвы проста немагчыма. Тут беражліва захоўваецца мясцовашанаваны абраз Белагрудскай Божай Маці, які змешчаны ў алтары храма. Абраз мае 300-гадовую гісторыю. Існуе легенда, быццам бы абраз прыплыў на гэтае месца па рацэ, а праз некаторы час людзі пабудавалі на беразе драўляны касцёл.

Падчас экскурсіі юныя краязнаўцы СШ № 11 г. Ліды змаглі ўбачыць і наведаць шэраг гістарычна-культурных помнікаў і прыродных аб'ектаў. Вучні паспрабавалі адказаць на пытанне: з чаго ж пачынаецца любоў да Радзімы? Вядома, з любові да сваёй малой радзімы! Любіце, шануйце, захоўвайце тое, што дасталася вам у спадчыну! А навучэнцы СШ № 11 г. Ліды запрашаюць і вас прайсціся па іх маршруце! Жамчужная спадчына лідскага краю чакае вас!