А напрыканцы – танец «Верабей», пячатка і падкормка птушак. Як у Лідзе адзначылі 100-годдзе першага верша Валянціна Таўлая?

19 Февраля 2022 2687

Юбілеі вершаў адзначаюць таксама, асабліва калі верш – першы ў творчасці паэта, знамянуе пачатак яго творчага шляху. 8 лютага, у дзень нараджэння Валянціна Таўлая, у Доме-музеі паэта па вуліцы Замкавай адкрылася выстаўка “Вераб’іная праСТОра”, прымеркаваная да 100-годдзя першага верша Валянціна Таўлая – “Верабейкі”.

У аснове выстаўкі – калекцыя прадметаў і матэрыялаў на “вераб’іную” тэму, сабраная на працягу года з дапамогай жыхароў горада, у тым ліку мастакоў і рамеснікаў, і некаторых адукацыйных устаноў: Лідскай дзіцячай мастацкай школы мастацтваў, Лідскага раённага цэнтра творчасці дзяцей і моладзі, Лідскага раённага цэнтра экалогіі, турызму і краязнаўства. У калекцыі таксама знаходзяцца тактыльная карціна (для людзей з праблемамі зроку) мастака-манументаліста з Мінска Васіля Зянько, мастацкая работа траюраднай унучатай пляменніцы Валянціна Таўлая – Анастасіі Несцярук з Баранавіч. У памяшканні выстаўкі маюцца фотазона (наведвальнікі быццам трапляюць у куточак прыроды з птушкамі, галоўная з якіх, канешне ж, верабей), кніжны куток (у ім прадстаўленыя галоўным чынам кнігі для дзяцей, у якіх так ці інакш згадваецца верабей, у тым ліку прыжыццёвы зборнік дзіцячых вершаў Петруся Граніта – сябра Валянціна Таўлая).

На базе выстаўкі запланавана правядзенне музейна-педагагічнага занятка для дзяцей “Вядзе рэй верабей”, у праграме якога – майстар-клас па вырабе вераб’я з паперы, развучванне песні пра вераб’я, маляванне гэтай птушкі, азнаямленне з асаблівасцямі кармлення вераб’ёў зімой, гульні, забавы і многае іншае.

– Роўна сто гадоў назад, зімой 1922 года, Валянцін Таўлай напісаў свой першы верш, – адзначыў, адкрываючы выстаўку, куратар Дома Таўлая Алесь Хітрун. – Станаўленне Таўлая як паэта пачалося ў дзяцінстве, прычым у нашым горадзе Лідзе, у час навучання ў школе, якая размяшчалася за паўночным бокам Лідскага замка. У кожнага музея ёсць свой сімвал, звязаны з той ці іншай асобай. Умоўным сімвалам Дома-музея Валянціна Таўлая з’яўляецца менавіта верабей – у памяць аб яго першым вершы, якім паэт праклаў сабе сцяжынку ў беларускую літаратуру. І паколькі сімвалам Дома Таўлая з’яўляецца верабей, супрацоўнікамі музея распрацаваны штамп з выявай гэтай птушкі. Наведвальнікам Дома-музея мы будзем прапаноўваць пакінуць водціск для сябе на памяць са сваім подпісам.

Алесь зачытаў прысутным урывак з успамінаў Валянціна Таўлая аб перыядзе вучобы ў Лідзе, зачытаў і сам верш “Верабейкі”.

Яшчэ год назад супрацоўнікі Дома Таўлая вырашылі сабраць калекцыю прадметаў і матэрыялаў на “вераб’іную” тэму, якая б складалася з вырабаў дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, твораў выяўленчага мастацтва, кніг і інш. І сёння такой калекцыяй літаратурны музей можа пахваліцца. Гэта карціны, малюнкі, вырабы, чучала вераб’я, свістулькі ў выглядзе вераб’ёў і, канешне ж, кнігі.

Адзін з вырабаў – з абломка галінкі, які нагадвае вераб’я, – у свой час трапіў у наш горад з далёкага Забайкалля дзякуючы лідчанцы Людміле Русь. З нагоды нядаўняй перадачы “забайкальскага верабейкі” ў Дом Таўлая Людміла Іванаўна нават напісала верш, які і зачытала на адкрыцці выстаўкі.

Шмат малюнкаў на “вераб’іную” тэму было перададзена з Лідскай дзіцячай мастацкай школы мастацтваў, з якой літаратурны музей цесна супрацоўнічае. Актыўна ўключыліся ў акцыю па зборы “вераб’інай” калекцыі таксама цэнтр творчасці дзяцей і моладзі, цэнтр экалогіі, турызму і краязнаўства. Кіраўнікам усіх трох згаданых устаноў адукацыі ў час адкрыцця выстаўкі былі ўручаны Падзячныя лісты і падарункі ад Лідскага гісторыка-мастацкага музея.

Трэба адзначыць, што незадоўга да адкрыцця выстаўкі, таксама з нагоды 100-годдзя верша “Верабейкі”, Алесь Хітрун ездзіў у Баранавічы – на радзіму Валянціна Таўлая. Дарэчы, у Баранавічах ёсць помнік… вераб’ю. Баранавічане захоўваюць памяць аб сваім земляку: у адной са школ горада ёсць музей, багаты на матэрыялы аб Валянціне Таўлаі; імя Таўлая носіць Баранавіцкая гарадская бібліятэка; матэрыялы аб паэце ёсць і ў мясцовым краязнаўчым музеі. Ва ўсіх гэтых установах Алесь пабываў дзякуючы сваячкам Валянціна Таўлая – Наталлі і Анастасіі Несцярук. Апошняя перадала куратару Дома Таўлая сваю мастацкую работу для выстаўкі “Вераб’іная праСТОра”.

– Помнік вераб’ю ў Баранавічах быў адкрыты ў 2003 годзе, – расказвае Алесь Хітрун. – Аўтар – скульптар Станіслаў Цалюк. Гэтым помнікам, гавораць, была закрыта ад вачэй прахожых труба, якая тырчала з зямлі і псавала эстэтычны выгляд плошчы. Бронзавы верабей адразу палюбіўся баранавічанам. Ёсць звычай гладзіць яго – на паспяховую здачу экзамену, на каханне, на багацце. Дарэчы, помнікаў вераб’ю ва ўсім свеце толькі тры: у Баранавічах, Кіеве і Бостане. А з 2009 года адзначаецца Міжнародны дзень вераб’я – 20 сакавіка.

Першыя наведвальнікі выстаўкі таксама азнаёміліся з прыказкамі і прымаўкамі, у якіх згадваецца верабей, з народнымі прыкметамі, звязанымі з паводзінамі вераб’ёў, з легендай і навуковым тлумачэннем таго, чаму верабей скача, з паходжаннем словазлучэння “вераб’іная ноч”. Пад кіраўніцтвам супрацоўніка музея Ганны Некрашэвіч прысутныя развучылі і выканалі народны вясельны танец “Верабей”.

Пакінуўшы Дом Таўлая, наведвальнікі насыпалі семкі ў кармушку, што вісіць на клёне каля будынка, – у знак павагі да вераб’ёў, птушак-сімвалаў гэтага дома, і клопату аб іх. Гэтую кармушку год назад перадалі Дому Таўлая з сярэдняй школы №6. Яе зрабілі пяцікласнікі пад кіраўніцтвам настаўніка працоўнага навучання Мікалая Філіповіча. Яна стала першым прадметам “вераб’інай” калекцыі.

Усю ж багатую калекцыю цяпер можна паглядзець на выстаўцы, трапіўшы ў цікавую і па-хатняму ўтульную “вераб’іную прастору” Дома паэта Валянціна Таўлая па вуліцы Замкавай.
Прыходзьце! І не забудзьцеся пакарміць птушак!